-
1 иртәгесе
прил.за́втрашнийиртәгесе көн — за́втрашний день
иртәгесе өчен ишәк кайгырган — (посл.) пусть осёл забо́тится о за́втрашнем дне
-
2 кыр бәрәңгесе
бот. хохла́тка -
3 эт эчәгесе
= эт эчәге -
4 даңгесе
ир. южн.лентяй, лодырь. -
5 иртәгесе
прзавтрашний -
6 телефон эҙләгесе
телефонный искатель -
7 яуым-төшөм үлсәгесе
дождемер -
8 иртәгесе
morgig -
9 иртәгесе
прил. завтрашний ▪ irtägese könne завтра -
10 кичәге
прил.1) в разн. знач. вчера́шний (разговор, дождь, концерт, обед, план и т. п.)кичәге көн белән яшәү — жить вчера́шним днём
авыл инде кичәге авыл түгел — дере́вня уже́ не вчера́шняя дере́вня
2) в знач. сущ. кичәгесе вчера́шнеекичәгесе өчен ачуланма инде — уж не серди́сь за вчера́шнее
••кичәге көнне эзләү — иска́ть вчера́шний день
-
11 тәүге
прил.1) пе́рвый, первонача́льный; в пе́рвый разтәүге сүзе "улым" булды — пе́рвым сло́вом его́ бы́ло - сыно́к
2) в знач. сущ. тәүгесе то, что бы́ло пе́рвым (в пе́рвый раз)тәүгесе безгә мәгълүм түгел — то, что бы́ло в пе́рвый раз, нам неизве́стно
-
12 эт
сущ.1) соба́ка, пёс || соба́чий, пси́ныйау эте — охо́тничья соба́ка
сакчы эт — сторожева́я соба́ка
санитар эт — санита́рная соба́ка
эт талашы — грызня́ соба́к
бәйдәге эт — цепна́я соба́ка; цепно́й пёс
эт өрүе — соба́чий (пси́ный) лай
эт җигеме — соба́чья упря́жка
эт каешы — соба́чья сы́ромя́ть
эт тиресе — соба́чий мех, соба́чина
эт борыны — пси́ная мо́рда
ак эт бәласе кара эткә — посл. с больно́й головы́ на здоро́вую (букв. за бе́лую соба́ку попа́ло чёрной)
эт аягына эт басмас — посл. соба́ка соба́ке ла́пу не отда́вит
эт белән эзләсәң дә табaрлык түгел — посл. с соба́кой не сы́щешь
эт оясында көчле — посл. до́ма и сте́ны помога́ют (букв. соба́ка сильна́ в свое́й конуре́)
эт симерсә иясен каба (талый, тешли) — (посл.) соба́ка и на влады́ку ла́ет (букв. разжире́вшая соба́ка и хозя́ина куса́ет)
эт чаба дип бет чаба — посл. куда́ конь с копы́том, туда́ и рак с клешнёй
этләр талашып танышалар — посл. соба́ки знако́мятся грызнёй
2) бран. подле́ц, негодя́й, соба́ка ( о человеке)эт белән эт булма — посл. чем гры́зться с соба́кой, лу́чше обойти́ куста́рник (букв. не поступа́й с соба́кой как соба́ка)
эткә эт үлеме — соба́ке соба́чья смерть
•- эт аулаучы
- эт багар
- эт караучы
- эт баласы
- эт балыгы
- эт башлы маймыл
- эт башлы ярканат
- эт бете
- эт борчагы
- эт борыны
- эт гөләбе
- эт җиләге
- эт имчәге
- эт исе
- эт ите
- эт какысы
- эт кырчылы
- эт миләүшәсе
- эт оясы
- эт өере
- эт сүсәне
- эт тигәнәге
- эт тырнагы
- эт үләне
- эт чокыры
- эт чыбыркысы
- эт шомырты
- эт эчәге
- эт эчәгесе••эт ашагыры — прост. чтоб тебя́ соба́ка съе́ла!
эт газабы — невыноси́мое положе́ние
эт әрсезе — прост. наха́л, нагле́ц
эт баш, сыер аяк — (сам) чёрт не разберёт, по́лный беспоря́док; чехарда́
эт белән мәче кебек (шикелле, төсле) — как ко́шка с соба́кой
эт бетергесез — прост. соба́к нере́заных; хоть пруд пруди́
эт борын — соба́чий нюх ( о человеке)
эт булганчы (эт булганчы эчү) — в сте́льку (напи́ться)
эт булу — си́льно уста́ть, изнури́ться, измота́ться
эт булып — о́чень си́льно, как соба́ка (стать)
эт җанлы — выно́сливый, двужи́льный
эт җигү — редко; прост. страда́ть, му́читься ( от изнурительного труда)
эт итеп сүгү (тиргәү, кыйнау, мәсхәрәләү) — обраща́ться как с соба́кой, си́льно брани́ть, издева́ться, жесто́ко нака́зывать
эт кадерен калдырмау — руга́ть (брани́ть) на чём свет стои́т; позо́рить, срами́ть
эт кебек — чу́ткий как соба́ка
эт көне (эт тормышы) — соба́чья жизнь
эт көнендә яшәү (эт типкесендә яшәү; эт тормышында яшәү) — жить соба́чьей жи́знью, жить (существова́ть) в невыноси́мых усло́виях
эт көтүе кадәр (эт көтүе чаклы) — бесчи́сленное мно́жество, хоть пруд пруди́
эт көтүчесе — безде́льник, шалопа́й
эт куу (эт куып йөрү; эт сугарып йөрү) — ло́дыря гоня́ть, соба́к гоня́ть (безде́льничать); бить баклу́ши
эт сиземе — соба́чий нюх ( у кого на что)
эт тә — прост. никто́, ни одна́ душа́ (не узнает, не увидит и т. п.)
эт тә юк — никого́ нет, нет ни одно́й души́
эт токымы — прост. соба́чье отро́дье
эт туе ясау — распу́тничать, обраща́ться с развра́тными людьми́
эт эчәгесе кебек сузу — тяну́ть рези́нку
эт ялкау (эт ялкавы) — зако́нченный лентя́й
эте дә, бете дә — см. эте-бете
эткә печән чабып йөрү — ло́дыря гоня́ть, безде́льничать
эткә сөяк аткандай — гру́бо, пренебрежи́тельно
эттәй турылыклы — ве́рный как пёс
эттән алып эткә салу — обруга́ть на чём свет стои́т, руга́ть (срами́ть) са́мыми после́дними слова́ми
эттән туган (эттән яралган) — прост. су́кин сын
- эт авыз- эт җан
- эт икәнсең!
- эт каешы
- эт туе
- эткә салсаң, эт ашамас
- эткә салсаң, эт яламас
- эткә дә санамау -
13 вьюнок
-
14 завтрашний
-яя; -ееиртәгәге, иртәгесе -
15 балык
сущ.1) ры́ба ( как животное и как продукт питания) || ры́бный, ры́бийбалык кебек йөзү — пла́вать как ры́ба
балык пешерү (каклау, кыздыру) — вари́ть (вя́лить, жа́рить) ры́бу
балык сөяге — ры́бья кость
балык эчәгесе — ры́бьи вну́тренности
2) в составе терминологических сочет. рыбо-балык үрчетү — рыбово́дство
балык үрчетүче — рыбово́д
балык заводы — рыбозаво́д
балык үткеле (юлы) — рыбохо́д ( в плотине)
•- балык койрыгы
- балык куыгы
- балык кылчыгы
- балык мае
- балык өере
- балык тәңкәсе
- балык тоту
- балык түне
- балык чирттерү
- балык каптыру
- балык шулпасы
- балыкка бару••балык тиресе белән эчләнгән — на ры́бьем меху́ (т. е. без подкладки) (об одежде)
балыкны йөзәргә өйрәтмә — не учи́ ры́бу пла́вать; не учи́ учёного
балыкның батасы юк — (нам) не́чего теря́ть (букв. ры́ба утону́ть не бои́тся)
-
16 бөрмәкәй
сущ.; бот.; диал.; см. тж. эт эчәгесевьюно́к полево́й -
17 гарнир
сущ.; кулин.гарни́ряшелчә гарниры — овощно́й гарни́р
гарнир әзерләү — пригото́вить гарни́р
гарнир бәрәңгесе — карто́шка на гарни́р
гарнир итеп — на гарни́р
-
18 кыр
I сущ.1) в разн. знач. по́ле || полево́йурманнар һәм кырлар — леса́ и поля́
иген кыры — хле́бное по́ле, ни́ва
сугыш кыры — по́ле би́твы
футбол кыры — футбо́льное по́ле
эшчәнлек кыры — по́ле де́ятельности
кыр юлы — полева́я доро́га
кыр эшләре — полевы́е рабо́ты
2) уст. ди́кая приро́да; ди́кое по́ле, степь; пу́стошьул үссә уйга карар, кыз үссә кырга карар — (посл.) сын вы́растет - бу́дет смотре́ть на доли́ны рек, дочь вы́растет - бу́дет смотре́ть в степь (т. е. все разъедутся-разойдутся)
3) вне, что вне поселе́ния || ди́кий, неприручённый, некульту́рный (в противопоставлении с приручёнными, культурными сородичами - о животных и растениях)кыр алмагачы (алмасы) — ди́кая я́блоня
кыр казы — ди́кий гусь
кыр суганы — ди́кий лук
4) мат. гранькубның алты кыры — шесть гра́ней ку́ба
•- кыр билчәне
- кыр җитене
- кыр зәгъфраны
- кыр казагы
- кыр кәҗәсе
- кыр күгәрчене
- кыр тавыгы
- кыр тараканы
- кыр чаганы
- кыр чыпчыгы
- кыр чәчәкләре
- кыр ышыклау
- кыр яраны II сущ.1) разг.; см. кырыйөстәл кырында — на краю́ стола́
юл кырларында — по бока́м доро́ги; обо́чь доро́ги
2) уст.; мат.; см. янөчпочмак кыры — сторона́ треуго́льника
3) разг.; в знач. послелога кырына к ( кому-чему)абыең кырына утыр — сади́сь во́зле ста́ршего бра́та
4) разг.; в знач. послелога кырында о́коло, во́зле ( кого-чего)5) разг.; в знач. послелога кырыннан во́зле, у, ми́мо ( кого-чего)IIIурман кырыннан — ми́мо ле́са
кыр талашу — ре́зко препира́ться; говори́ть друг дру́гу ре́зкости; гру́бо ссо́риться
-
19 сөңге
сущ.1) копьё, пи́касөңге сугышы — война́, би́тва ко́пьями, пи́ками
2) перен. сосу́лька3) перен. шпильманара сөңгесе — шпиль ба́шни
-
20 эт эчәге
= эт эчәгесе бот. вьюно́к полево́й
- 1
- 2
См. также в других словарях:
иртәгесе — с. Иртәге (1). Алдагы көн … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Морейнис-Муратова, Фанни Абрамовна — Морейнис Муратова Ф. А. [(1859 1937). Автобиография написана в марте 1926 г. в Москве.] Родилась я в 1859 г. в Николаеве Херсонской губ., в ортодоксальной, патриархальной еврейской семье. И отец, и мать происходили из семейств богатых,… … Большая биографическая энциклопедия
әтәч — 1. Тавыклар семь. озын, урак сыман койрыклы, башында зур кызыл кикриге, аякларында типкеләре (шпорлары) булган ата җенестәге кош 2. Тавыклар семь. керә торган кошларның ата җенестәгесе 3. күч. Юк бар сәбәптән кызып китәргә, сугышырга әзер торучы… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бәпкә — I. 1. Каз, үрдәк кебек су кошы баласы. 2. с. Бер яше тулып җитмәгән, яшь (каз, үрдәк һ. б. тур.) бәпкә каз. БӘПКӘ ҮЛӘНЕ – Урамда, каралты тирәләрендә үсә тор. вак яфраклы үлән. II. БӘПКӘ – Бәбәк (II). III. БӘПКӘ – Астагылары утыртылган, өстәгесе… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
коммунизм — 1. Милек һәм хезмәт уртаклыгына корылган җәмгыять (борынгы тарихта булган, киләчәктәгесе – мифик хыял) 2. Коммунистик җәмгыять төзү турындагы тәгълимәт 3. ирон. сөйл. Иркенлеккә чыгу, рәхәт тормышта яшәү, шундый яшәү шартлары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пыргы — Зур басым белән су сиптерә торган насос эчәгесе очына киертелгән җиз көпшә; брандспойт су сиптергәч пыргыдан, чыдый алмый ыргыган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
селәгәй — 1. Авыз куышлыгында бүленеп чыга һәм азыкны юешләп чылатып эшкәртү өчен хезмәт итә торган, сузылыбрак торучан сыекча (авыз эчендәгесе төкерек тә диелә) 2. күч. Селәгәе авызыннан еш (күп) агып тора торган. күч. Булдыксыз, җебегән, бик ихтыярсыз… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
татар — 1. Татарстан республикасында һәм күрше өлкәләрдә, республикаларда яши торган төрки халык һәм шуның бер вәкиле 2. җый. Татар халкы, татарлар 3. диал. Гомумән кеше; ир кеше, ир ат ай яй, оста татар икәнсең 4. иск. Кырым Кавказ якларында һәм Себердә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәмәке — Пасленчалар семь. никотинлы, озын сабаклы үлән 2. Шул үсемлекнең тарту, иснәү яки чәйнәү өчен киптерелеп, ваклап туралган, төелгән яфраклары һәм сабакчалары. Папиростан аермалы буларак: шул үсемлекнең турап пачкага салынган хәлендәгесе. ТӘМӘКЕ… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тубалак — I. бот. Бармак башы хәтле бәрәңгесе була торган болын үләне. Сазлыкларда, су буйларында үсә торган ак, сары яки шәмәхә чәчәкле, каурыйсыман яфраклы агулы үсемлек; рус. Мытник болотный. II. ТУБАЛАК – диал. Тубал … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
эт — 1. Кеше тарафыннан сакта, аучылыкта, җиңүдә һ. б. ш. эшләрдә файдаланыла торган, бүре нәселеннән булган йорт хайваны 2. Тиргәшү сүзе булып йөри нишләтә бу эт акчаны? 3. Аерым бер интонация белән әйтелеп, кем. б. хуплауны, нәр. б. соклануны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге